Bedavacılık

Zaman zaman tv'de izleriz, bedava veya ucuza verilen şeyleri almak için insanlar birbirini ezer. Tamam, eğer Sudan'daki aç kalabalığa ekmek dağıtıyorsanız garip karşılamam. Ama üfürükten işler için olursa iğrenirim. Aklımda kalan görüntülerden biri kadınların küçük bir el havlusu için birbirileri ile kavga edişidir. Bedavacılığın biraz değişik biçimi de eşantiyondur ve eşantiyona meraklı insanlar vardır. Üstelik bir bölümünün hali vakti yerindedir, eşantiyonların bir kısmı da aslında hiçbir işe yaramaz. İnsanlara durumun garipliğini hatırlattığınızda çoğu saçmalığını kavrar ama kısa süre unutup tekrar bedavacı kimliğe bürünebilirler.

Derya ile bu akşamki balkon sefamızda bedavacılığın nedenleri ne olabilir diye düşündük, aklımıza gelenler:

* Bedava birşey (ürün/hizmet) alma memleket kültürünün parçası olabilir. Okullarda kopye yaygındır, normal karşılanır. Torpil hayatın ayrılmaz parçasıdır. Türk filimlerinde tipik temalardan biri fakir oğlanın çalışıp didinerek değil, tesadüfen sesinin güzel olması ve keşfedilmesi sayesinde zengin olmasıdır. Çaba göstermeden birşeylere konma hissi iliklerimize işlemiş. "Bedava" verilen şeyin değerinden bağımsız müthiş bir iştah uyandırmakta, bam telimizi titretmektedir.

* Aileden gelen bir alışkanlık olabilir. Ailede her zaman için ilk düşünme biçimi işi bedavaya halletirme ise çocuklara da bu sirayet eder. Alternatifini ve ne kadar aşağılayıcı bir duruma düştüklerini düşünemezler. Aksi de geçerlidir; Bizim ailemiz bedavacılıktan tiksindiği için Derya ve bende aşırı tiksinti uyandırır.

* Kıtlık zamanlarından kalma içgüdü olabilir. Hayvanlar aleminde en ucuz beslenme yolu başkasının avını aşırmaktır. Avın kıt, hergünün ölüm/kalım olduğu vahşi ortamlarda bedavacılık işe yarar bir stratejidir. Ne yazık ki bolluk zamanında da olsak içgüdüler kolay değişmezler.

* Başkasından üstün olma hissini tatmin edebilir. Eğer bir kalabalığa bedava havlu dağıtırsanız ve biri iki havlu almayı başarırsa kendini diğerlerinden üstün hissedebilir. Aciz, kendini işe yaramaz hisseden insalar için böyle üstünlük fırsatları çok kıymetlidir.

Bedavacılık ile kötü insan olmak aynı şey değil, çünkü çoğunun başka konularda gayet cömert/iyiliksever olduğunu biliyorum. Böyle alışkanlıklara sahip insanları gördüğümüzde kendilerini kırmadan durumun farkına varmalarını sağlayalım. Aksi takdirde saygınlıkları sahip oldukları bedava ürünlerden çok daha ağır zarar görecektir.