Gücüksu Hikayeleri

Geçenlerde Erol & Cuma dayım, Meral teyzem ve Ahmet amcayla yaptığımız ve sabaha kadar süren sohbetin sonunda Çardak ve Gücük hakkında enteresan malumatlar edindim. Hele biraz da alkol alınınca tadına doyulmaz bir muhabbet oldu. Hikayelerin hepsini burada zikretmem mümkün diil (toplum hazır değil). İşte derleme:

Çardak eskiden Elbistan ile eş konumda imiş. Göksun'dan Elbistan'a giden yol (10 yıl öncesine kadar) Çardak’tan geçerdi. Çardak’ta pek çok dükkan, ayakkabıcı, nalbant, demirci bulunurmuş. Bu meslekleri nereden öğrendikleri hala gizemini korumaktadır. Ermenilerden öğrenmiş olabilirler mi? Çardak’ta bir gün devlet görevlileri ile halk arasında kavga çıkmış ve jandarma komutanı, kaymakam vs. bir araba sopa yemiş. Bunun üzerine devlet Çardak'a ceza vermiş ve statüsünü düşürmüş. Ceza birkaç yıl önce sona ermiş. Kavganın konusu, cezanın mahiyetini araştırmak lazım.

Ermeni göçü sırasında Çardaklılar yemek ve para karşılığı dikiş makineleri vb. teknolojik cihazlar almışlar.

Çeçenlerde kama kullanma adabı: Kama dürtülmez, vurulur (balta gibi). Dürtme ölümcüldür ve kalleşlik sayılır. Eskiden Çardak’ta her Cuma namaz sonrası aktivite (!) olarak kavga edilirmiş. Bu kavgalardan birinde biri yanağından kama yarası almış. Yara dürtme sonucu mu yoksa vurma sonucu mu diye Çardak ikiye bölünmüş. Sonunda köyün en yaşlısı çağrılmış. Yaşlı adam bastonuyla yaralının yanına gelmiş. Bastonuyla önce yarayı sonra da adamın ağzını dürtmüş ve "bu deliği açan bu deliktir" demiş. Meali: Ağzına (diline) sahip olsan bu olmazdı.

Isırganın diğer bir adı da çeçen otu (çeçence: Nohçoy buts). Çeçenin olduğu yerde ısırgan olur, ısırganın olduğu yerde Çeçen yaşar. Fıkra: Birgün bir Çeçen dağ başında taharet almış ve en yakındaki ot ile temizlenmiş ancak ne yazık ki o ot ısırganmış. Çeçen durumu acıyla farkedince "nasıl da belli Çeçen otu olduğun" demiş.

Ala karganın bir çeşidine (boyun kısmı gri olan) "Süülii khig" deniyor. Meali Lazgi kargası. Çeçenler bu karganın çıkardığı sesleri Lazgi diline benzettikleri için kuşa bu ismi vermişler. Aslında bir iltifat sayılır, çünkü bu karga en akıllı kışlardan biridir.

Daha önceki bir yazı düzeltmesi: T’az bi pazarcıkta ölmüş. İshak ve Musa ayrı babalardan. Hangisi T'az bi'den bilmiyorum.

Emin dedemin halası olan Besiığız: Becerikli ve herşeyi güzelleştirmeyi, daha iyi yapmayı seven bir kadınmış. Perihan nenem kendisini çok severmiş. Besiığız yaşlılığında yatağa düşmüş ve bakımsızlıktan ölmüş. Nenem arada ona çorba yapar, o da günlerce dua edermiş.

Gücükte enteresan isimli dört kardeş: Khidoo, Piştoo, Selhoo, Seypoo. Benim babaannemin ismi ise Ördek.

Ahmet amca'dan bir deyiş: "Çek uzasın, sıçan kuyruğu ettin yav" Meali: Abartma hacı!

Peş: rusça kelime, bir çeşit fırın, ruslardan alınmış olduğu tahmin ediliyor. Toğh: Çeçence kelime. Taşlarla çevrili ateş yanan yer, bir çeşit ilkel şömine.

Selimbi’nin kızının (Nazlii) Osman'a (lazg, Osman usta) varması: Selimbi Osman'ı ilk gördüğünde "kız olsam bu yiğide varırdım" demiş. Bir müddet sonra kızı adama kaçınca önce darılmış ancak Dabı kendisine bu sözünü hatırlatınca kabullenmiş.

Hacı İbreem’in annesinin adı Kaeh. Hacı İbreem'in babası Hacı İbreem küçükken ölmüş. Annesi de dikiş işleri, uçkur vb. yapıp satarak geçimini sağlarmış. Hacı İbreem'in zenginliği aileden gelmiyor. Kendisi çalışkan biri imiş ve anladığım kadarı ticaretten anlıyormuş. Babasının adı nedir?

Çardak’ta bilinen üç cinayet var:

1. İba’nın Hasan’ı öldürmesi: Kumar sonrasında nizah çıkar. Sokakta İba kaçmış, Hasan kovalamış. İba arada dönerek kama vurmuş, bir müddet sonra Hasan düşmüş ve kan kaybından ölmüş. İba feleğin çemberinden geçmiş birisi olduğundan kavga mevsuzunda daha uzman. İba üzerine kefen giydirilerek Hasan’ın annesinin yanına götürülmüş ve annesine kama ve tabanca verilmiş. Ya vur ya da oğlun kabul et denmiş. Annesi İba'yı affetmiş.

2. İba Hasan'ın ailesine saygıda kusur edince İba öldürülmüş (kelle avcısı tarafından olduğu söylenir).

3. Kahiroğulları’ndan birinin Çardak içinde parçalanarak öldürülmesi. Ailesi durumu kabullenir, anladığım kadarı ile hakedilmiş bir ölüm olduğu düşünülmektedir.

Gücük’te bilinen üç cinayet var:

1. Hırsızların birini öldürmesi (isim?). Hırsızlar Elbistan tarafından. Hırsızların daha sonra Gücüklüler tarafından öldürülüp kafalarının kesildiği ve kafaların maktülün annnesine gösterildiği rivayet edilir (intikam alındı manasında).

2. Başkasına kız kaçırmaya gidince vurulma hadisesi

3. Bir ormancının Elbistan civarında öldürülmesi

Çeçence'de "babavatan", "anadil" deniyor, Almanca'da da aynısı geçerli. İngilizce ve Türkçe'de anavatan, anadil deniyor.

Devlet düzeni olarak ve toplumunun kültürü açısından modernlik/ilkellik:
- Modern devlette yazılı kurallar, bu kuralları koyacak, uygulayacak mercileri, kurumlar olması gerekir. Kayıtlar tutulmalı (bürokrasi).
- Modern toplumda hijen, bireysel özgürlükler, özgür düşünebilme olmalı, insanlar kendi düşünce sistemlerini sürekli sorgulayarak, gözden geçirerek güncellemeliler.

Buna göre Çeçenler devlet açısından ilkel, kültür açısından nispeten daha moderndir denebilir, hatta dedim bile.